Čemerska planina i Crnoriječka visoravan (2)

Nastavljamo sa citiranjem izvora u vezi borbi na Čemerskoj planini i Crnoriječkoj visoravni. Izvor kojim se danas služimo je opet “Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995” koji ovu temu obrađuje u nekoliko vremenskih perioda 1994 godine; maj, august i oktobar-novembar. I ovaj put smo se odlučili da, radi dosezanja šireg auditorijuma, citirani tekst prevedemo na bosanski jezik uz, nije zgoreg opet ponoviti, ogradu da je prevod načinjen u skladu sa našim poznavanjem engleskog jezika i da su bilo kakve ispravke ili korekture i više nego dobrodošle. Tekst je ilustrovan odgovarajućim kartama, također iz istog izvora, koje se svaka nalaze ispod teksta kojeg ilustruju a fusnotama koje se nalaze ispod cjelokupnog teksta se pristupa tako što se klikne na broj fusnote koji se nalazi u samom tekstu.

” Bosanski Srbi u napadu – Čemerska planina, maj 1994

Dok je Bosanska Armija završavala svoju uspješnu operaciju kod Kladnja, VRS se pripremala kako za kontranapad na tom području tako i za novi napad 35 kilometara jugoistočno na području Čemerske planine i Nišičke visoravni. Cilj tog novog napada, kojim je trebalo zauzeti teritorije Čemerske planine i ako je moguće grad Brezu, je bio bolje osigurati komunikaciju koja je povezivala zapadna predgrađa Sarajeva, koja su držali Srbi, i područje Pala i Romanije. Nakon ojačanja jedinicama iz 1.Krajiškog Korpusa i koncentrisanja vlastitih elitnih jurišnih jedinica, Sarajevsko-Romanijski korupus generala Stanislava Galića je počeo svoj napad 18. maja. Ipak i nakon čitave sedmice borbi Sarajevsko-Romanijski korpus nije uspio odbaciti jedinice Karavelićevog 1. Korpusa koje su nadzirale cestovnu komunikaciju. Bitka se završila 27/28 maja bez bilo kakvog napredovanja Srpskih snaga. 97

maj 1994 godine

Poglavlje 60: Bitke između ARBiH i VRS-a u Centralnoj Bosni, August-Novembar 1994.

Bosanska armija zauzima Brgule
August 1994

1. Korpus ARBiH je u julu počeo pripreme za operaciju kojom bi se eliminisala izbočina oko Brgula a koja je zadirala u muslimanske linije prema Varešu. 131 Eliminacijom ove izbočine bi se također ugrozila i srpska putna komunikacija prema zapadnim predgrađima Sarajeva koja su držali Srbi a snage ARBiH bi se bolje pozicionirale za buduće operacije prema Sarajevu. 132 Ofanziva je počela 1. augusta. Snage 1. Korpusa su napadale sa obadvije strane Daštanskog džepa koji je držao HVO i brzo su zauzele Brgule a zatim nastavile napredovati južno. Nakon sedmice borbi snage ARBiH su zauzele većinu teritorije ove izbočine. 133 i već 11. augusta snage Sarajevsko-Romanijskog Korpusa VRS su kontrolisale mnogo manju teritoriju na ovom prostoru. 134

Naprijed-Nazad: Nišički plato i Čemerska planina, Oktobar – Novembar 1994

Početkom oktobra, VRS je završila planiranje još jednog pokušaja, nazvanog “Brgule-94”, zamišljenog da ostvari ranije neispunjene ciljeve na prostoru Čemerske planine, tj. da prije svega dubinski osigura putnu komunikaciju prema zapadnim predgrađima Sarajeva koje su držali Srbi. 137
Sarajevsko-Romanijski Korpus, kojim je komandovao general Dragomir Milošević, primio je pojačanja iz Drinskog i Hercegovačkog Korpusa VRS kao i iz Glavnog Štaba VRS. 138 Napadom koji je počeo 4. oktobra brzo su probijene linije 1.Korpusa ARiH, zauzeto je nekoliko ključnih kota u prva dva dana operacije a tokom sljedeće sedmice muslimanske snage su na nekim lokacijama potisnute i do 2 kilometra.
Komandant 1.Korpusa ARBiH Vahid Karavelić je uspio prebaciti pojačanja iz Operativne Grupe-3 i Sarajevske Operativne Grupe čime je spriječio daljnja napredovanja Srba. Već 14. oktobra snage ARBiH su počele sa kontranapadima a 15. oktobra je povraćeno i ključno Moševičko brdo. Borbe su nastavljene sljedeća dva dana ali sukobljene snage su se našle u pat poziciji.
Nakon što je bitka završena snage 1.Korpusa ARBiH su počele planirati ponovno oslobađanje izgubljene teritorije koje bi bilo izvedeno istovremeno sa eliminisanjem ostatka srpskog džepa južno od Brgula, bizu Nišića. ARBiH je napala 6. novembra osvjajajući ostatak kota koje je još uvijek kontrolisala VRS na Čemerskoj planini i u isto vrijeme uništavajući izbočinu sjeverno od Nišića. Uprkos svim nastojanjima VRS-a, Bosanska Armija je zadržala branjeni prostor pa čak i zauzela teritorije koje je prije početka operacije kontrolisala VRS.

oktobar-novembar 1994 godine

______________________________________________________
______________________________________________________

97 – Bazirano na analizama izvještaja Radio Sarajeva o 16. do 24. maja 1994 godine.
Snage VRS su bile pod komandom Sarajevsko-Romanijskog Korpusa. Prostor je bio zona odgovornosti 1. Ilijaške pješadijske brigade koja je bila pojačana jurišnim odredima iz 3. Sarajevske pješadijske brigade, 1. Ilidžanske pješadijske brigade i 1.Igmanske pješadijske brigade. Ova pojačanja, zajedno sa jurišnim odredom (bataljonom) iz same Ilijaške brigade, taktičkom grupom (TG) iz 1.Krajiškog Korpusa (1. bataljon 43. motorizovane brigade uz jedan bataljon 6. Sanske pješadijske brigade i vjerovatno elementi 1. bataljona Vojne Policije ili 1. izviđačko-diverzantskog odreda) i specijalnim odredom MUP-a su sačinjavala snage koje su izvodile napad. Te snage su bile jačine od oko 3000 – 4000 vojnika. Snage ARBiH koje su izvodile odbranu su bile pod komandom 3.Operativne Grupe – Vareš, 1.Korpusa. One su se sastojale od 126. brdske brigade pojačane jedinicama 322. brdske brigade (Vareš), 304. brdske brigade (Breza) i vjerovatno elementima 315. i 316. brdske brigade iz Operativne Grupe Visoko. Snage ARBiH su također bile jačine 3000-4000 vojnika.

131 – Brigadir Vahid Karavelić, komandant 1.Korpusa je pojačao Operativnu Grupu -3 (Vareš) sa dvije taktičke grupe iz Sarajevske Operativne Grupe. Npr. i 2. motorizovana brigada i 101. brdska brigada su svaka uputile po jedan bataljon u ovaj sektor. Da bi stigla na ovo ratište pojačanja iz Sarajeva su morala proći kroz tunel ispod Sarajevskog aerodroma, zatim preko Igmana a zatim kroz Visoko. 1. Korpus je za ovu operaciju upotrijebio oko 5000 do 6000 vojnika.

132 – Željko Garmaz i Saša Burić “Ofanziva za presjecanje koridora i podizanje blokade Sarajeva je počela” Globus, 12. august 1994.

133 – General Delić je 11. augusta 1994 objavio zauzimanje nekoliko kota i sela u Brgulskom džepu. Radio Sarajvo 11. august 1994.

134 – VRS je pokrenula napad prema Brezi sedmicu dana kasnije. Nije jasno šta je bio cilj ove operacije manjih razmjera ali je vjerovatno predpostaviti da su se putem nje pokušale presjeći komunikacije ARBiH na Čermerskoj planini i novozauzetoj teritoriji Brgula. Iako je VRS ostvarila neke pomake snage 1. Korpusa su brzo uspjele povratiti izgubljene položaje.

137 – U isto vrijeme Hercegovački Korpus VRS je napao snage 4. Korpusa ARBiH na potezu komunikacije Mostar-Jablanica kod Bijelog Polja/Vrapčiča, sjeverno od Mostara. Između 12. i 15. oktobra zauzimanjem nekoliko kota koje su nagledale ovu cestu, VRS je bila blizu presjecanja ove komunikacije (koja je bila čak i privremeno zatvorena) ali su snage ARBiH uspjele održati kontrolu nad Bijelim Poljem.

138 – Neposredno prije Milošević je zamjenio Galića na mjestu komandanta korpusa. Pojačanja su uključivala krupne elemente 65. zaštitnog puka i taktičku grupu (TG) iz Drinskog i Hercegovačkog Korpusa VRS. Sarajevsko-Romanijski Korpus je na ovaj prostor dodatno doveo i svoje rezerve, kao što je jurišni odred (bataljon) 1. Ilidžanske brigade. VRS je za napad imala najverovatnije oko 3000 vojnika uz još oko 1000 iz Ilijaške brigade koji su pokrivali linije odbrane. Snage ARBiH iz Opeerativne Grupe Vareš su uključivale 126. brdsku brigadu i taktičku grupu (TG) iz Sarajeva a koja se sastojala od 2. i 5. bataljona 101. brdske brigade, plus bataljon 124. lake brigade “Kralj Tvrtko” koja je bila bivša jedinica HVO-a.”

izvor: Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990-1995, str. 234, 237-238; The Central Intelligence Agency